Widoki...na most w Zegrzu, zaporę wodną w Dębem, szlakiem centralnym
Widoki...
na most w Zegrzu,
zaporę wodną w Dębem,
szlakiem centralnym (historycznym)
Widoki na most w Zegrzu rozpościerają się w kilku miejscach m.in. w Zegrzu Północnym - kierując się do osiedla wojskowego przy ul. prof. Janusza Groszkowskiego (kierunek Pałac Krasińskich), czy w Białobrzegach mijając na rowerze ul. Wojska Polskiego, Wczasową, Kąpielową. Za tą ostatnią uliczką możemy wjechać na wał ziemny w Białobrzegach (Gmina Nieporęt), skąd możemy dostrzec w oddali opisywany most oraz eksplorować tutejsze urokliwe tereny przemierzając je lokalnymi trasami rowerowymi. Przebiega tutaj trasa liwecka, która rozpoczyna się w Ryni. Początek trasy - wał ziemny niedaleko skrzyżowania ulic Głównej z Wczasową, która początkowo wiedzie wałem wzdłuż prawego brzegu Zalewu Zegrzyńskiego, a kończy przy ul. Wojska Polskiego. Dłuższa trasa kilkudziesięciokilometrowa - Szlak Nieporęcki (znaki żółte) ma swój początek niedaleko dzikiej plaży w Nieporęcie. Przebiega m.in. przez Kąty Węgierskie (Uroczysko Kąty Węgierskie), Izabelin, Stanisławów Pierwszy, Wólkę Radzymińską, Beniaminów (fort w Beniaminowie), Rynię docierając do ul. Kąpielowej w Białobrzegach, a następnie wału. Pięknie ukształtowany teren z widokiem na Zalew czyni okazję, by chwilę zatrzymać się w tym miejscu.
Niedaleko ul. Kąpielowej przy ul. Starych Dębów znajduje się cmentarz jeńców radzieckich (1941 - 1944) oraz włoskich (płyty nagrobne), którzy tutaj spoczywają (punkt nr 23 Szlaku Centralnego - znaki zielone szlaku patriotycznego "Polski Walczącej" na terenie powiatu legionowskiego). Obok tego miejsca znajduje się również pomnik upamiętniający internowanych oficerów Legionów Polskich J. Piłsudskiego w obozie w Beniaminowie. Pierwsi osadzeni oficerowie znaleźli się tutaj w sierpniu 1917 roku (punkt nr 21 Szlaku Centralnego - znaki zielone).
Wracając w drogę powrotną do ronda w Zegrzu Południowym warto udać się do Nowolipek (Gmina Nieporęt - punkt nr 20 Szlaku Centralnego).
Teraz omówimy nieco szerzej kontekst walk powstańczych, które związane są z terenami Nieporętu (Gminy Nieporęt).
Fot. 1 Generał Józef Grzegorz Chłopicki. Litografia współczesna
Pod koniec lutego (24.02.1831 r.) miała tutaj potyczka, walka podczas Powstania Listopadowego, w której brał udział płk. Antoni Jankowski1,2,3. Do dyspozycji miał dywizję jazdy oraz półtora batalionu piechoty4.
Został wysłany na zwiad 23.02.1831 roku w celu ocenienia sił wroga decyzją faktycznego dowódcy, wodza Powstania Listopadowego gen. Józefa Chłopickiego, ponieważ w tym kierunku przeprawiał się przez Bugo - Narew pod Zegrzem gen. dywizji piechoty, rosyjski książe Iwan Szachowski ("przeszedł po lodzie Bug i zbliżał się do Nieporętu" - z książki Marka Ruszczyca "Generał Ignacy Prądzyński 1792 - 1850" wyd. Ministerstwa Obrony Narodowej, W-wa 1968 - wydanie I). Antoni Jankowski widząc, że wojska rosyjskie mają przewagę, wycofuje się w kierunku Grodziska Mazowieckiego. W dalszym etapie działań brał udział w obronie wsi Białołęka, zabezpieczając prawe skrzydło, nieznacznie na południe niż opisywany teren (wieś Białołęka). 2 Pułk Piechoty Liniowej również uczestniczył w obronie przedpola Warszawy, czyli osłanianiu prawego skrzydła. Kazimierz Małachowski (dowódca II Brygady 1 Dywizji Piechoty w walkach o Białołękę), czy Jan Krukowiecki - gen. 1 Dywizji Piechoty bronili terenów pod Białołęką. 6 Pułk Piechoty Liniowej w owym czasie (24.02.1831), pod dowództwem podpułkownika Romana Wybranowskiego wchodził w skład wyżej wymienionej 1 Dywizji Piechoty. Pułk brał udział w bitwach, potyczkach wojennych m.in. pod Grochowem, czy Nieporętem. Szachowski otrzymując rozkaz od carskiego feldmarszałka Dybicza, o niepodejmowaniu (wznawianiu) dalszych walk z Polakami na tym terenie (Białołęka), wycofał się rankiem 25 lutego, pod ostrzałem Polaków. Krukowiecki natomiast maksymalnie nie angażował wystarczających sił w prawe skrzydła (bierność), które odcięłyby możliwość odwrotu wroga. Wycofujące się wojska rosyjskie atakował m.in. 1 pułk ostatniego wodza Powstania Listopadowego, gen. dywizji Macieja Rybińskiego (25.02.). Walki o Białołękę poprzedzały decydującą batalię o Olszynkę Grochowską (dzisiejsza Praga Południe - 25.02.1831)5.
Dowództwo rosyjskie poniosło w Olszynce Grochowskiej więcej strat w ludziach, rannych biorąc pod uwagę liczebność wojsk obu armii (bitwa nierozstrzygnięta)6,7. Zniechęciło to armię rosyjską do ataku na Warszawę.
8 pułk piechoty liniowej, którego dowódcą pułku był podpułkownik Kierwiński (02.1831), uczestniczył w krwawych bitwach o Olszynkę. Jeden z batalionów pododdziałów pułku stacjonował w Serocku (1830)8,9.
Przechodząc z aspektu historycznego związanego z powstaniem warto poznać jeszcze jeden ciekawy obiekt, który przegradza koryto rzeki Narew.
Jest nim stopień wodny w Dębem. Zaporę możemy zobaczyć m.in. w Komornicy (jadąc lub idąc wałem ziemnym m.in. szlakiem pieszym Warszawa Choszczówka - Nieporęt). Będąc na końcu wału ziemnego w Komornicy (Gm. Wieliszew; kierując się od Zegrza ul. Rybaki szlakiem pieszym Warszawa Choszczówka - Nieporęt) dokonując wizualnej oceny wyglądu zapory naszą uwagę zwrócą m.in. przęsła jazów, które regulują poziom wody w Zalewie Zegrzyńskim, betonowe elementy zabudowy, czy budki mechanizmów zamknięć górujące nad wodą. Zaporę zobaczymy również, jadąc drogą wojewódzką nr 632 od strony Marek, przez Michałów Reginów do Komornicy. Przed zaporą po prawej stronie zobaczymy budynek wraz z infrastrukturą sieci energetycznej (po lewej). Możemy na chwilę zatrzymać się i podziwiać piękne widoki na rzekę Narew. Przy okazji pójść na plażę miejską w Wieliszewie, znajdującą się przy ul. 600 - lecia.
Zapora wodna w Dębem powstała w 1963 roku. Oficjalne przecięcie wstęgi miało miejsce 22 lipca (rozpoczęcie budowy w 1958 roku)10.
