KARTKA Z KALENDARZA - POWSTANIE STYCZNIOWE - POSTACIE, NEKROPOLIE W POWIECIE LEGIONOWSKIM

KARTKA Z KALENDARZA

POWSTANIE STYCZNIOWE

158. ROCZNICA WYBUCHU POWSTANIA STYCZNIOWEGO

Początek POWSTANIA STYCZNIOWEGO miało miejsce w nocy z
22 stycznia na 23 stycznia 1863¹ na terenie Królestwa Kongresowego. Zostało ogłoszone przez Komitet Centralny, który przekształcił się w Tymczasowy Rząd Narodowy².

Oddziały polskie toczyły walkę z armią carską (panowanie cara Aleksandra II).
Najdłużej na Podlasiu walczył, utrzymywał się na pozycjach oddział księdza Stanisława Brzóski do 1865 roku³.

Prowadzone również były próby interwencji dyplomatycznej na terenie Królestwa Kongresowego podejmowane przez Napoleona III, Anglię, Austriaków w sprawie polskiej (Powstanie Styczniowe) z Rosją⁴.

Na nekropolii w CHOTOMOWIE
spoczywa osoba WINCENTEGO RAPCZYŃSKIEGO
(zm. 7 V 1903 r. w Jabłonnie), który uczestniczył w Powstaniu Styczniowym. Jego nagrobek został wykonany z materiału, jakim jest piaskowiec.

W GMINIE SEROCK, w WIERZBICY obok ronda stoi kapliczka przypominająca o Powstaniu (1863 r.).

Z SEROCKIEM związana jest postać m.in. weterana
Powstania Styczniowego Tomasza Chmielińskiego (ur.1845 - zm. 1944), który urodził się w Popowie – Borowym (Gmina Nasielsk). Pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Druga osoba, która żyła tym czasie to postać proboszcza, kanonika warszawskiego ks. Seweryna Piekarskiego
(zm. 2 VIII 1894). W czasie wybuchu miał 7 lat (nagrobek w SEROCKU).

Inna znana turystom miejscowość ZEGRZE również ściśle związana z Powstaniem
(garnizon rosyjski). POD ZEGRZEM 25.06. 1863^5,6roku miała miejsce potyczka pomiędzy oddziałem

Józefa Sołowieja, a okupantem (Rosja).

Mała architektura również przypomina o ważnym zrywie niepodległościowym Polaków w 1863 roku (figurka w NIEPORĘCIE). Na figurce wyryty jest napis z datą 1863. Przedstawia postać Matki Bożej Pocieszycielki Strapionych. Wykonana przez Jakuba Dębkowskiego (fundatora figurki). Stoi na Placu Wolności w Nieporęcie, tuż obok kościoła.

Z terenami LASÓW POMIĘDZY WIELISZEWEM, A NIEPORĘTEM można łączyć postać dowódcy
pułk. Józefa Jankowskiego, Szydłowskiego (ur.1832 w Uszprudzie - powiecie mariampolskim),
który dowodził oddziałem złożonym z osób (ochotników), które zbiegły przed poborem do wojska rosyjskiego z Warszawy – branka⁷ (wzmianka o innym miejscu na terenie Powiatu mówiąca właśnie o ucieczce przed poborem w Karolinie (dawna osada „Karoliny”), koło Serocka – tu znajdował się obóz oddziału polskiego wraz z jej oficerem
Robertem Skowrońskim, który przeprowadzał akcję wojskową w kierunku na płn.- zach.
od Serocka w dniach 17 – 22.01.1863 roku.

Jak podaje autor Stanisław Myśliborski – Wołowski
w książce „Generał Marian Langiewicz 1827 – 1887” pobór do wojska carskiego rozpoczął się w nocy z 14/15 stycznia 1863 roku. Kilka dni wcześniej młodzież warszawska szukała schronienia w pobliskich lasach (m.in. w pobliżu Serocka). Autor trafnie kreśli obraz ówczesnej sytuacji ,cyt. za ww. autorem

„Poczynając od 10 stycznia młodzież znajdująca się na listach proskrypcyjnych stosownie do decyzji Komitetu Centralnego opuszczała Warszawę, kryjąc się przez poborem w sąsiadujących z miastem lasach”⁸.

Bitwa w lasach nieporęckich (pod Nieporętem) pod dowództwem pułk. Jankowskiego miała miejsce 16 lutego 1863 r.⁹ z oddziałami kozaków (jego oddziały znajdowały się również w okolicach lasów nieporęckich i Radzymina na przełomie marca i kwietnia 1863¹⁰).
Został stracony na stokach Cytadeli Warszawskiej– 12.02.1864 roku.

Także mieszkańcy wsi WIELISZEW nie uniknęli wstąpienia do wojska armii carskiej, jeszcze przed wybuchem Powstania Styczniowego. Mieszkańcy wsi Wieliszew poświadczają (wpis w akcie metrykalnym parafii w Wieliszewie – proboszcz Wacław Ślepowroński) o śmierci Augustyna Stachnica 02.05.1862 (żołnierz armii rosyjskiej) – m.in. Wincenty Stachnic (lat 62)¹¹.

Na cmentarzu w WIELISZEWIE spoczywa osoba FRANCISZKA KSAWEREGO REPPA.

Mieszkańcy Wieliszewa, ich działania były kontrolowane przez rosyjskich donosicieli.
Prowadzone były cotygodniowe raporty przez urzędnika rosyjskiego Mikołaja Pawliszczewa
(po wybuchu Powstania kierownik Biura Cenzury; rosyjski cenzor), które mówiły o niesubordynacji (kłamliwych wydarzeniach) Polaków (mieszkańców Wieliszewa) wobec polityki prowadzonej przez Rosjan – donosy, które docierały do cara Aleksandra II (cesarza -Wszechrusi)^{12, 13}.

Na cmentarzu w WOLI KIEŁPIŃSKIEJ (odległość pomiędzy kościołem, a cmentarzem 1 km),
niedaleko kościoła jest pochowany FELIKS JANICKI (ur. 1837 – zm. 1923; uczestnik Powstania Styczniowego; ojciec Franciszka Janickiego).
Urodził się w 1837 roku, a zmarł w 1923 (żył 86 lat)¹⁴. Był budowniczym kościoła w Woli Kiełpińskiej, murarzem¹⁵.

ŹRÓDŁA:

1. Książka „Gen. Jarosław Dąbrowski 1836 – 1871”, autor Stanisław Strumph Wojtkiewicz, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1967, s. 55 (wzmianka o wybuchu Powstania – 22.01.1863).

2. Książka „Generał Marian Langiewicz 1827 – 1887”, autor Stanisław Myśliborski – Wołowski, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1971, wyd. I, Warszawa.
Rozdział Naczelnik Wojskowy Województwa Sandomierskiego, s. 41- 42
(informacje o dniu wybuchu Powstania Styczniowego oraz przekształceniu Komitetu Centralnego w TRN).

3. Józef Andrzej Gierowski „Historia Polski 1764- 1864”. Wydawnictwo: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1982. Rozdział V Polska rewolucyjna., s. 311.

4. Op.cit. „Generał Marian Langiewicz 1827 – 1887”. Rozdział „Dyktator", s. 102 – 103
(interwencja m.in. Napoleona III w sprawie polskiej w czasie Powstania Styczniowego).

5. Rocznik Legionowski Tom VI. Towarzystwo Przyjaciół Legionowa Muzeum Historyczne w Legionowie, Legionowo 2013.
Autor artykułu Krzysztof Klimaszewski „Wieliszew i okolice w powstaniu styczniowym”, s. 27.

6. Strona internetowa dostęp 18.01.2021 - link https://genealogia.okiem.pl/powstanies/index.php?nazwisko=So%C5%82owiej.
7. Józef Andrzej Gierowski „Historia Polski 1764- 1864”. Wydawnictwo: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1982. Rozdział V Polska rewolucyjna, s. 305 (wzmianka o brance – zamiar poboru młodzieży do wojska carskiego).

8. Zob. Stanisław Myśliborski – Wołowski op.cit. „Poczynając od 10 stycznia...”, s. 41.

9. Śladami powstania styczniowego. Aspekty historyczne i krajoznawcze. Pod redakcją Józefa Partyki i Mieczysława Żochowskiego, Warszawa 2014. Wydawca: Komisja Krajoznawcza ZG PTTK ul. Senatorska 11 00–075 Warszawa. Rozdział Paweł Ajdacki: Rok 1863 – 1864. Klęska i chwała. Akapit Powstańczy dowódcy walczący w rejonie Otwocka. Mjr/płk Józef Jankowski ps. Szydłowski, s. 51- 53.

10.Op.cit., „Rocznik Legionowski Tom VI”, s. 27.

11. Ibid., s. 17 – 18 (wpis w akcie metrykalnym parafii w Wieliszewie).

12. Artykuł Eugeniusz Niebelski – „Tygodnie polskiego buntu, t. I: Okres manifestacji 1861 – 1862; t. II: Walka orężna 1863- 1864”, Mikołaj Pawliszczew, przekład i opracowanie naukowe Apoloniusz Zawilski, W-wa 2003: (recenzja). Przegląd historyczny 95/2, 276 – 282, 2004.

13. Nikołaj Pawliszczew, strona internetowa dostęp  18.01.2021 – https://pl.wikipedia.org/wiki/Niko%C5%82aj_Pawliszczew.

14. Strona internetowa kościoła parafii w Woli Kiełpińskiej http://parafiaantoni.pl/informacje-parafialne/cmentarz/topografia-cmentarza/.

15. Informacje o Feliksie Janickim (1837 – 1923). Informator Gminy Serock numer 10/202 bezpłatny miesięcznik UMiG Serock, Tytuł miesięcznika „Święto Niepodległości”, s. 13.

16 . Wzmianka o brance w Karolinie, koło Serocka (17.01.1863), s.7. Miesięcznik historyczny Powiatu Legionowskiego „NASZA HISTORIA” Styczeń 2020 nr 1 (1). Strona tytułowa „Serock - miasto na skrzyżowaniu dróg”.

17. W Czterdziestą Rocznicę Powstania Styczniowego 1863 – 1903, autorzy kom. wyd.: Bronisław Szwarce, Józef Kajetan Janowski, Henryk Czaplicki, Ignacy Kinel, Bolesław Anc., Nakładem Komitetu Wydawniczego Lwów, 1903,
Agaton Giller, Z ostatnich prac przedśmiertnych „Przedwczesny wybuch powstania” (wzmianka o lasach Serockich – Powstanie Styczniowe), s.120.